कुनैबेला बर्माबाट विस्थापित भई नेपाल फर्किएका बुद्घपि्रसाद पोखरेलको
रोज्जा ठाउँ भएको थियो, रूपन्देहीको दयानगर गाविसमा पर्ने छपिया गाउँ । उनका छोराछोरी, नातिनातिना यहीँ जन्मिए, हुर्किए । तर, यस थातथलोबाट फेर िसपरविार विस्थापित भएर कता पुग्नुपर्ने हो भन्ने चिन्ताले पिरोल्न थालेको छ अहिले, उनलाई । कारण, तराईको हिंसा र आतंकले सिर्जना गरेको त्रासबाट रैथाने समुदायको बसोबासमा आएको अस्थिरता ।

शान्तिका दूत गौतम बुद्घको जन्मथलो लुम्बिनीको पश्चिममा तौलिहवा र पूर्वमा परासीको बीचमा छ, रूपन्देही जिल्ला । तराईका यी तीनै जिल्लामा अहिले च्याउझैँ पलाएका सशस्त्र समूहको आतंक फैलिएको छ, जुन सोझै पहाडी समुदायतिर लक्षित छ ।
सीमापार ि-उत्तरप्रदेश)बाट नियोजित रूपमै पहाडी बस्तीमा आक्रमण गर्न आउने
डाँकाका कारण यी जिल्लाका भित्री गाउँहरू निकै असुरक्षित बनेका छन् ।
यहाँका बासिन्दा कि सुतुरमुर्गझैँ बालुवामा टाउको लुकाएर सुरक्षित महसुस
गर्ने कि त लाखौँ जेथा कौडीको भाउमा फालेर काठमाडौँ वा नजिकैका पहाडीबहुल
क्षेत्रमा बसाइँ सर्न बाध्य छन् ।

२४ घन्टे त्रासमा बसिरहेका परासीबजारका बोर्डिङ् स्कुल सञ्चालक विनोद कुँवर यहीँ जन्मेहुर्केका हुन् । आफ्नो थातथलोमा पनि पूर्वी तराईको आतंकको राजनीति आइपुगेपछि उनी न मरी जानु न गरी खानुको अवस्थामा छन् । भन्छन्, "हामी खतरनाक परििस्थतिमा छौँ । तर, मरब त यही, जिअब त यही, यहाँ से कही नही जाअब -मर्छु यहीँ, बाँच्छु यहीँ, यहाँबाट कहीँ जाँदिनँ) ।" यहाँदेखि अलि पर रूपन्देही जिल्लाको धकधही गाउँका ओमप्रसाद भट्टराईले भने कुँवरले जस्तो मन बाँध्न सकेनन् । सिमानापारबिाट आएका भारतीय गिरोहले उनको घरमा डकैती गरेपछि उनी पूर्व-पश्चिम राजमार्ग छेउमा बसाइँ सरे ।

भट्टराईका अनुसार, त्यस रात डाँकाहरूले उनको सम्पत्ति मात्र लगेनन्ा्, छोरी र भतिजीमाथि दुव्र्यवहार पनि भयो । डाँकाहरूको उक्त समूह केवल डकैतीका लागि मात्र आएका थिएनन् । उनीहरूको व्यवहार साम्प्रदायिक दंगा भड्काएर पहाडी समुदायलाई विस्थापित गराउने उद्देश्यबाट प्रेरति थियो । भट्टराई सम्झन्छन्, "उनीहरूले यो ठाउँ छोडेर पहाड जा, नत्र अर्कोपटक आएर टाउको काट्छौँ भने बारम्बार ।"

पहिचानसहितको समावेशी अधिकारको मागबाट प्रारम्भ भएको मधेस आन्दोलनको उपलब्धि मूल्यांकन गर्ने बेला भएको छैन होला, सायद । तर, यसअघि नै पुस्तौँदेखिको आफ्नो थातबासबाट विस्थापित गराउन थालिसकेको छ, पहाडी समुदायलाई । यी तीनै जिल्लाका पहाडी समुदाय भौतिक असुरक्षाको मानसिक जाँतोमा निर्मम ढंगले पिसिन बाध्य भएका छन् । यी जिल्लाका खासगरी पातलो बस्ती भएका क्षेत्रका पहाडीहरू वषौर्ं पुरानो घरबार छाडेर पहाडीबहुल उत्तरतिर सर्दैछन्, विस्तारैविस्तारै । तर, यसको अर्थ सदरमुकामले शान्तिको श्वास फेररिहेको छ भन्ने होइन ।

कपिलवस्तु जिल्ला सदरमुकाम तौलिहवाकै कुरा गरौँ । यहाँका पहाडी समुदायका कोही बसाइँ सरिसके । कोही सर्ने तयारीमा छन् भने कोही इन्तु न चिन्तुको स्थितिमा छन् । जस्तो, कपिलवस्तु नगरपालिका-५, सागर टोलका आठ घर पहाडी परविार बुटवल र गैँडाकोट बसाइँ सरे । उनीहरूमध्ये केही बसाइँ सरसिकेपछि जायजेथा बिक्रीका लागि ग्राहक खोज्दै हिँडेका छन् । १० लाखभन्दा बढी पर्ने जग्गा साढे छ लाखमा छाडेर नवलपरासीको गैँडाकोट बासखोर बसाइँ सरेका लोकनाथ पौडेललाई भने अहिले आनन्द भएको छ ।

रूपन्देहीको कोटिहवाबाट व्यापार गर्न पाँच वर्षअघि तौलिहवा आएका मनहर िबस्याललाई भने त्यहाँ बनाएको घर घाँडो भएको छ । रातदिनको असुरक्षाकै कारण एक वर्षअघि तौलिहवाबाट बुटवल बसाइँ सरेका बस्याल घर किन्ने ग्राहकको खोजीमा छन् । बस्यालजस्तै तौलिहवाका करबि ३० घर पहाडी समुदाय आफ्नो जायजेथा सके बेचेर नसके भाडामा दिएर बुटवलतिर लाग्ने तयारीमा छन् ।
अर्घाखाँचीको ढाडमैदान गाविसबाट २०४२ सालमा कपिलवस्तुको वरकलपुर बसाइँ
सरेका शिवराज घिमिरे ०६४ भदौमा मधेसी-पहाडी-मुुसलमानबीच हिंसात्मक झडप
भएपछि शंकरनगर सरे । भन्छन्, "भएका गरगहना र पैसा लुटेर घरै जलाइदिए, मान्छे भने भागेर बाँचियो ।"

दक्षिणतिरबाट नेपाल छिरेर मधेसी-पहाडी समुदायबीच वैमनस्यता घोल्ने
तत्त्वहरूसँग मुकाबिला गर्न नसक्ने स्थिति देखेपछि तीन बिघा खेत र एकतले
पक्की घर त्यसै छाडेर हिँड्नुपर्दाको पीडा उनको मनमा छ । होइन भने १२ वर्षसम्म स्थानीय मधेसी समुदायसित उठबस गर्दा उनले आत्मीयता नै अनुभव गरेका थिए ।