"पैसा नहु“दा बच्चामा जुत्ता सिलाए“ । अहिले पैसा छ तर जुत्ताको साटो त लगाउन मिल्दैन नि †" यसरी गफिने पुनका मुख्यतः दुइटा लक्ष्य थिए । पहिलो, छोटो समयमै नेपालको सबभन्दा धनी व्यक्ति भएर देखाउने । दोस्रो, जनजाति समुदायबाट पहिलो प्रधानमन्त्री भएर इतिहास रच्ने । साथीभाइस“ग उनी पटकपटक भन्थेे, "दर्ुइ दिन भए पनि प्रधानमन्त्री हुन पाए हुन्थ्यो †"

थोरै पिए पनि लागिहाल्ने पुन कहिलेकाही“ वाइन लि“दै यसो पनि भन्थे, "अहिले पनि मजत्तिको धनी कति नै होलान् र नेपालमा - महाराजाधिराज सरकार -राजा ज्ञानेन्द्र) मात्रै होइबक्सन्छ होला ।" घर चलाउन पत्नीलाई महिनाको एक लाख रुपिया“ दिने गरेको, उनले लगाउने सबै सामान विदेशबाटै आयात गर्ने गरेको धाक पनि दिन चुक्दैन थिए ।

पुनले अन्तर्रर्ााट्रय विमान कम्पनी चलाएर दुइटा ठूला जेट ल्याउने अनि वर्षा एक अर्ब नाफा निकाल्ने हिसाबसमेत बेलाबखत निकाल्ने गरेको चिन्नेहरू सुनाउ“छन् । त्यो रकमको बा“डफा“टचाहि“ यसरी गर्ने भन्थे रे- नाफाको तीन भाग प्रत्येक जिल्लालाई एक करोडका दरले बा“ड्ने अनि बा“की रकमले ऐयासी जीवन बिताउने ।

पैसा नभई राजनीति गर्न सकि“दैन भन्ने धारणा थियो पुनको । तर, राजनीति थाल्दा यथेष्ट पैसा थिएन । त्यसैबेला उनले डाइनेस्टी एयरमा केही प्रतिशत सेयर राखे र त्यस कम्पनीको हेलिकप्टर पनि आफै“ चलाउन थाले । कमाइ हु“दै जा“दा आफै“ हेलिकप्टर किन्ने सोच आयो । र, ०५४ सालमा कर्ण्ााली एयर सुरु गरे । ०५६ सालको निर्वाचनमा म्याग्दीबाट नेपाली काङ्ग्रेसको टिकट पाइहाले  । राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टर्ीी जगत गौचनलाई झीनो मतले सही, पराजित गरे । र, कृष्णप्रसाद भट्टर्राईको मन्त्रिपरष्िाद्मा संस्कृति, पर्यटन तथा नागरकि उड्डयन सहायकमन्त्रीसमेत बन्न सफल भए । नौ महिना मात्रै सत्तामा रहे पनि त्यस अवसरलाई ढिलो नगरी व्यापार प्रवर्द्धनमा लगाए उनले ।

पुनले राजनीतिमा पनि व्यापारकि दाउपेच चलाए  । डाइनेस्टी एयरबाट आफ्नै कर्ण्ााली एयर सुरु गरेजस्तै काङ्ग्रेसबाट अलग्गिएर आफ्नै अध्यक्षतामा नेपाल समता पार्टर्ीीोल्न पुगे । त्यसका निम्ति उनले ०५९ जेठमा संसद् विघटन भएको र काङ्ग्रेस फुटेको बेलालाई छानेका थिए । काङ्ग्रेसमा छ“दै राजाको दर्शनभेटमा जाने गरेका पुनले सम्भवतः आफ्नै पार्टर्ीीएमा राजनीतिमा चा“डै उक्लिन सकिने ठाने । यस्तै सारथिहरूको साथ लिएर सत्ता-रथ चलाउने राजा ज्ञानेन्द्रको महत्त्वाकाङ्क्षाले पनि पुनलाई प्रोत्साहित नै गर्‍यो ।

समता पार्टर्ीीठन गर्नासाथ हेलिकप्टर दौडाहाबाटै ६५ जिल्लामा एकाइहरू खडा गरएि । सो पार्टर्ीी एक पदाधिकारीका अनुसार त्यसबेला पुनले जिल्लाका अगुवा कार्यकर्तालाई प्रभाव हेरीकन २० देखि ५० हजारसम्म रकम बा“डेका थिए । आफ्ना हेलिकप्टर माओवादीस“ग युद्ध लडिरहेको सेनाले भाडामा लिइदि“दा पुनलाई पैसाको खा“चो पनि परेन ।

०५९ चैतमा समता पार्टर्ीीरा आयोजित पहिलो सभामा बबिशेखर नाम गरेका एक अमेरकिी व्यापारी पनि मञ्चमा देखिए । ती कसरी त्यहा“ आए र कुन हैसियतमा मञ्चमा पुगे भन्नेबारेमा अन्य नेताहरूलाई समेत जानकारी थिएन । उनी पुनको 'निजी' निम्तोमा त्यहा“ आएका थिए । र, कतिपयको बुझाइमा पुनका अदृश्य सहयोगीहरूमध्ये थिए । त्यस सभामा विभिन्न जिल्लाबाट ३ सय ७५ वटा बस 'रजिर्भ' गरेर मान्छे ल्याउनुका साथै हेलिकप्टरबाट पुष्पवृष्टि गरएिको थियो ।

ऐन मौकामा राजालाई देखाउन मिल्ने पार्टर्ीीुनको हातमा थियो । मूलधारका पार्टर्ीीई पाखा लगाएर शासन चलाउने राजा ज्ञानेन्द्रको योजनालाई सफल पार्न उनले पनि सहयोग गरे । ०५९ असोज १८ गतेको शाही कदमपछि लोकेन्द्रबहादुर चन्दको सरकारमा उनी आवास तथा भौतिक योजनामन्त्री बन्न पुगे । त्यहा“ छ“दा चाहेका ठाउ“मा योजना पुर्‍याउन सजिलो भयो । "यसैको उदाहरण हो, म्याग्दीमा पानी, सडक र बत्तीको व्यवस्था," समता पार्टर्ीी एक केन्द्रीय सदस्य बताउ“छन् ।

केही समय राजनीति र व्यापार दुवैलाई स“गस“गै लगे पनि उनले व्यापारमा चाहि“ क्रमिक रूपमा नोक्सानी बेहोर्दै गए । सेनाले उनको हेलिकप्टर यदाकदा मात्र भाडामा लिन थालेपछि त झनै गाह्रो भयो । विस्तारै कर्ण्ााली एयर जर्जर अवस्थामा पुग्यो  । त्यसमा ब्रुनाईका लाहुरेहरूको करबि ५० करोड रुपिया“ लगानी थियो । त्यो पैसा डुबेपछि अहिले पनि ती लाहुरेहरू पुनलाई खोज्दै समता पार्टर्ीीे कार्यालयमा आउने गरेको स्रोत उल्लेख गर्छ । हिमालयन ब्याङ्कमा पनि कर्ण्ााली एयरका नाममा करबि ५० लाख ऋण रहेको ब्याङ्क स्रोतले जानकारी दिएको छ । बलबहादुर पुन नामका व्यक्तिस“ग जलविद्युत् योजना सञ्चालन गर्न लिएको 'केही' करोड पनि त्यत्तिकै डुबेको निकटस्थहरू बताउ“छन् । पुनस“गको व्यापार नफस्टाएकै कारण बलबहादुरले ठमेलको सेन्टर प्वाइन्ट नामक होटल बेच्नुपरेको थियो । परण्िााम के भयो भने पुनले व्यापारमा मात्र धक्का बेहोरेनन्, शाही आड र पैसाका बलमा चलाउन खोजेको पार्टर्ीीनि धराशयी भयो ।

सेनास“ग शीतयुद्ध

नेपाली सेनाका एक जर्नेलका अनुसार चन्द प्रधानमन्त्री भएका बेला माओवादीस“ग वार्ता गर्ने विषयमा बैठक भइरहेको थियो  । सेनाका तर्फाट वर्तमान प्रधानसेनापति रुक्माङ्गद कटवाल उपस्थित थिए । पुनले कटवालस“ग 'सेनाका जर्नेलले राजनीतिक द्वन्द्व बुझ्न सक्दैनन्' भन्ने आशयमा आफ्नो भनाइ राखे । कटवालले झोक्कि“दै प्रत्रि्रश्न गरे, "द्वन्द्व व्यवस्थापनमा तपाईंको अध्ययनचाहि“ के हो - कहा“बाट कति तालिम लिनुभएको छ -" त्यो बाझाबाझले कटवाल र पुनबीच मनमुटाव सुरु भयो ।

सेनामा आफूभन्दा कनिष्ठ रहेका व्यक्तिलाई मन्त्री बनेपछि सलाम ठोक्नुपर्दा जर्नेलहरूको 'इगो'मा ठेस लागेको त छ“दैथ्यो, त्यसमाथि ठूलो लगानी गरेर विदेशमा प्राविधिक तालिम लिन पठाइएको व्यक्तिले बीचैमा राजीनामा गरेर निजी व्यवसाय थालेकामा उनीप्रति सेनाको संस्थागत असन्तुष्टि पनि थियो । कतिपय सैन्य अधिकारीले त 'गद्दारी' गरेको उग्र-आरोपसमेत लगाउ“थे ।

सैन्य असन्तुष्टिका बाबजुद ०५९ सालमा नेकपा माओवादी र राज्यबीच वार्ताको वातावरण तयार पार्न राजा ज्ञानेन्द्रले पुनलाई नै जिम्मेवारी दिए । त्यसमा 'पुल'को काम गरेका थिए, राजाका तत्कालीन सैनिक सचिव विवेकविक्रम शाहले । शाहलाई 'दाइ' भन्ने पुन अरू विषयमा पनि उनीस“ग सल्लाह लिने गर्छन् । उनीहरूबीच सेनामा हु“दैदेखि निकट सम्बन्ध रहेको हो ।

सरकारी वार्ता टोलीको पहिले संयोजक र पछि सदस्य रहेका पुनले सेना ब्यारेकबाट पा“च किलोमिटरको परििधबाहिर निस्कन नपाउने निर्ण्र्ााभएको पत्रकार सम्मेलनमार्फ र्सार्वजनिक गरििदए  । सेनास“ग फेर ि'टकराव' परहिाल्यो । सैनिक मुख्यालयले त्यस्तो निर्ण्र्ााआफूलाई मान्य नहुने अभिव्यक्ति मात्र दिएन, त्यो विवादका कारण वार्ता प्रक्रिया नै विफल भयो । व्यक्तिगत खतरा महसुस गरेर पुन देशबाटै बेपत्ता भए । त्यही“बाट नजानि“दो गरी राजनीतिमा पुनका दर्ुर्दिनहरू सुरु भए ।

त्यतिबेला वार्ताको वातावरण बनाउन सहजकर्ताहरूस“गको भेटघाट र वार्ता टोली होटल शङ्करमा बसेको समयकोे ४० लाख रुपिया“को बिल अझै तिरएिको छैन । प्रवक्ताका रूपमा हिसाबकिताबको जिम्मा पुनले लिएकाले राज्यबाट लिएको रकम आफै“ खर्च गरेको समता पार्टर्ीी पदाधिकारीको भनाइ छ । पुनले राज्यबाट कति रकम लिएका थिए भन्नेचाहि“ खुल्न सकेन ।

बेलायततिर गुप्तवास बसेका पुन केही अनुकूलता देखेपछि स्वदेश फर्किए । राजाले त पत्याइरहेकै थिए । ०६१ माघमा सत्ताको सा“चो आफ्नो हातमा लिएपछि उनले पुनलाई भूमिसुधार तथा व्यवस्थामन्त्री बनाए । तर, सेनाको उच्च तह अझै सकारात्मक थिएन  । त्यही वर्षमाओवादीको औषधि बोकेको आरोपमा कर्ण्ााली एयरको हेलिकप्टर सेनाले 'ग्राउन्डेड' गरििदयो नेपालगन्जमा । करबि एक वर्षहेलिकप्टर नउडेपछि व्यवसाय झनै चौपट भयो ।

कर्ण्ााली एयरको अर्को हेलिकप्टर उड्न लाग्दा त्रिभुवन विमानस्थलमै दर्ुघटनाग्रस्त भयो । उक्त एमआई-१७ हेलिकप्टर रूसी पाइलटको गल्तीका कारण दर्ुघटना भएकाले पुनले बिमा रकम पाएनन्  । पुन संलग्न वार्ता विफल भएपछि अर्को हेलिकप्टरलाई माओवादीले आगो लगाइदिइसकेका थिए । अहिले उनीस“ग दुइटा नौ सीटे कावासाकी हेलिकप्टर मात्र बा“की छन् । तर, ती पनि ऋणमुक्त छैनन् ।

चार वर्षघि पार्टर्ीीार्यालय स्थापनाका लागि सामाखुसी चोकमा १ करोड २० लाख रुपिया“मा घर किनेका थिए पुनले  । त्यो दर्ुइ करोडमा बेचिसकेका छन् । त्यसअघि र्सार्क महासचिवले आवासीय भवनका रूपमा प्रयोग गर्ने महाराजगन्जको घर पनि उनले चार करोडमा बेचिसकेका छन् । उपचारका निम्ति पैसा जुटाउन पोखराको घर पनि भर्खरै बेचिएको छ । अब धुम्बाराहीको एउटा घर मात्रै बा“की छ, जहा“ उनका सासु-ससुरा बस्छन् । अनि, ज्वाइ“ नारायणसिंह पुनचाहि“ अधुरो सपना लिएर दिल्लीको अस्पतालमा दिन काटिरहेका छन् ।

महिला, मोटर र मस्ती †

चिन्नेजान्नेहरूका अनुसार, नारायणसिंह पुनका धेरै शोखहरूमध्ये पहिलो थियो, धेरै पत्नी बनाउनु । उनका वैधानिक पत्नीहरू नै पा“च जना रहेका छन् । पुनले माइली दर्ुगाबाहेक अरूस“ग औपचारकि सम्वन्धविच्छेद गरेका छैनन् । पुनको पहिलो विवाह सेनामा छ“दै एक नर्सस“ग भएको थियो, जो अझै उनको सामीप्यमा छिन् । पा“चौ“ पत्नी सविना र्राईचाहि“ पुनभन्दा २८ वर्षकान्छी छन् । सविना माइली पत्नी दर्ुगातर्फी छोरीको ब्रिटिस स्कुल पढ्दाताकाकी सहपाठी हुन् ।

कुरो ०५२ सालको हो । पकेट खर्च लिन साथी लिएर आएकी ती छोरीलाई पुनले एक लाख रुपिया“ दिए र उनकी सहपाठी सविनालाई ५० हजार । पार्टर्ीीहकर्मीर्हरूलाई पुन स्वयम्ले बताए अनुसार त्यसपछि सविनास“ग उनको भेटघाट बाक्लियो । अन्ततः एकदिन होटल एभरेस्टको पा“चौ“ तलामा रहेको रेस्टुरा“मा आफूस“ग बिहे नगर्ने भए त्यही“बाट हाम फालेर आत्महत्या गर्ने धम्कीसमेत दिए । किशोरवय पार गर्दै रहेकी सविनाले ४७ वषर्ीय 'बूढा'को पागलपन स्वीकारनि्  । सविनाका बाबु सन्तोषकुमार र्राई अवकाशप्राप्त बेलायती सैनिक हुन् । अहिले उनले नै आफ्ना ज्वाइ“को बचेखुचेको व्यापार हर्ेर्दैछन्  । सविनातिरका १० वर्ष छोरा ब्रिटिस गोर्खा एकेडेमीमा पढ्छन्  ।

महिलापछि पुनको शोख मोटरमा थियो । उनीस“ग दुइटा मर्सिडिज बेञ्च कार, दुइटा पजेरो, बलेरो, जिप्सी र भ्यान गरी सातवटा गाडी थिए । त्यसको पनि 'मर्यादाक्रम' थियो । एक निकटस्थका भनाइमा, अमेरकिी राजदूतस“गको भेटघाट या दूतावास जानुपर्‍यो भने उनी १ करोड २० लाख रुपिया“ पर्ने मर्सिडिजमा सवार हुन्थे । बेलायती राजदूत वा अरू युरोपेली राष्ट्रका राजदूतलाई भेट्न जानुपर्‍यो भने ८० लाख रुपिया“को मर्सिडिज प्रयोग गर्थे । उपत्यकाबाहिर जानुपर्‍यो भने सेतो पजेरो लैजान्थे । श्रीमती सविनास“ग बाहिर जा“दा नीलो पजेरोको पालो आउ“थ्यो । अरू सवारी साधनचाहि“ पार्टर्ीीाममा प्रयोग हुन्थे । तर, अहिले उनीस“ग एउटा मोटर मात्र बा“की छ ।